Lokaliteti kulturno-historijskog i prirodnog nasljeđa koji se nalaze u granicama Općine Visoko imaju državni značaj, jer historijat ovdašnjih lokaliteta ujedno je hiljadugodišnja historija države Bosne.

Na području Općine Visoko nalazi se šest proglašenih nacionalnih spomenika:

1. Arheološko područje Mile / Arnautovići – mjesto stanka bosanske vlastele i mjesto krunisanja, te grobne crkve bosanskih vladara, proglašeno nacionalnim spomenikom Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika  (broj Odluke: 06-6-894/03-2 od 02.07.2003. godine).

Lokalitet se nalazi u Arnautovićima, na desnoj strani rijeke Bosne, blizu ušća rječice Gorušice, uz željezničku prugu (izgrađenu 1947.godine) i cestu koja prelazi preko spomenika. Udaljen je oko 2 kilometra od srednjovjekovnog naselja Podvisoki, a nalazi se u krugu kulturno-političkih centara srednjovjekovne Bosne -Biskupićima/Muhašinovićima i Moštrima. Od lokaliteta je prema sjeveru put vodio za Bobovac i Kraljevu Sutjesku, a prema jugu za Podvisoki, Milodraž i Fojnicu.

Istraživanja na lokalitetu su započela 1909 – 1910. godine pod nadzorom Karl Patsha, kustosa Zemaljskog muzeja u Sarajevu. 1967. godine Zavičajni muzej u Visokom je obavio manje sondažno istraživanje koje je dalo vrijedne arheološke nalaze, a koji su inicirali sistematska reviziona arheološka istraživanja 1976. i 1977. godine, pod rukovodstvom Pavla Anđelića. 1978. godine ispitani su oštećeni zidovi zapadne fasade starije crkve, a 1977. i 1979. godine izvedeni su konzervatorski radovi. 1988. godine u organizaciji Zavičajnog muzeja i Zavoda za zaštitu nacionalnih spomenika SRBiH izvedena su reviziona iskopavanja uz lokalitet, gdje su otkriveni grobovi u više nivoa, različitih smjerova ukopavanja.  Od 1999. godine radi se na Projektu zaštite lokaliteta.

Uposleni u Zavičajnom muzeju su od 2008. godine direktno uključeni u aktivnosti zaštite ovog lokaliteta. Na osnovu podataka općinske Službe za prostorno uređenje, imovinsko – pravne, geodetske, stambeno – komunalne poslove i zaštitu okoline općine Visoko informisani smo da je ova Služba tokom jula 2006. godine donijela 9 rješenja o eksproprijaciji zemljišta u svrhu izgradnje lokalnog puta Mile – Arnautovići. Sporazum nije postignut s korisnicima odnosno vlasnicima zemljišta – parcela. Trenutno je predmet kod Općinskog suda u Visokom.
Zavičajni muzej je insistirao na adekvatnoj zaštiti ovog lokaliteta.

U proteklom periodu obavljeno je više komisijskih izlazaka na teren radi pregleda i utvrđivanja stanja lokaliteta. U saradnji sa Općinom Visoko, Zavičajni muzej je izradio i postavio novu tablu. Lokalitet se siste-matski čisti od smeća, rastinja, trave i korova koji su se proširili po ostacima zidina. Takođe, u okviru zaštite, lokalitet je jednim dijelom ograđen žičanom pletenom mrežom u dužini od cca 20 m. Postavljena je zastava države BiH.

Nakon konsultacija o zaštiti lokaliteta između direktora Zavičajnog muzeja Visoko i Zavoda za zaštitu spomenika FBiH, dogovoreno je da se započne sa pripremama za realizaciju projekta „Konzervacija arheološkog lokaliteta Mile u Visokom“. Zavod za zaštitu spomenika FBiH treba izraditi Elaborat i tačke Projekta (do kraja 2008. godine), a Ministarstvo kulture i sporta FBiH je obezbijedilo sredstva za realizaciju projekta preko Zavičajnog muzeja Visoko.

Zavod za zaštitu spomenika FBiH kasni sa izradom Elaborata o konzervaciji lokaliteta. Nakon što Zavod izradi Projekat, Zavičajni muzej će raspisati tender za odabir najboljeg izvođača radova. Sredstva u iznosu od 50.000,oo KM je obezbijedilo Federalno ministarstvo kulture i sporta / športa i ona su operativna.

2. Graditeljska cjelina – Tabačka/Tabhanska džamija, proglašena nacionalnim spomenikom Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika (broj Odluke: 08.2-6-801/03-9 od 09.10.2003. godine).

Džamija je izgrađena u vrijeme ekspanzije esnafa tabačkog zanata na lijevoj obali rijeke Fojnice, uz nekadašnju tabhanu. Izgradili su je visočki tabaci u prvoj polovini 17. vijeka. Nekoliko je puta objekat džamije obnavljan nakon poplava i požara koji su zahvatili gradsku jezgru, a 1870. godine zabilježena je zadnja velika poplava koja je odnijela i tabhanu i džamiju. Nakon toga 1871. postavljeni su novi kameni temelji džamije, sa do danas zadržanim oblikom arhitekture, bez obzira na dosadašnje manje i veće zaštitne i rekonstruktivne zahvate.  1961. godine prepravljeno je šerefe munare, a u periodu 1992 – 1995. godine džamija je od artiljerijskih projektila pretrpila direktna oštećenja, koja su do 2000. godine djelomično sanirana.

Od dana proglašenja objekta nacionalnim spomenikom, 09.10.2003. godine, aktivnosti džemata, Medžlisa IZ Visoko, Zavičajnog muzeja Visoko i cijele lokalne zajednice bile su usmjerene na Zavod za zaštitu spomenika Federacije BiH radi izrade „Projekta rekonstrukcije Tabačke / Tabhanske džamije“ u Visokom. Projekat (izrađen od strane Zavoda) je svečano promoviran 28.09.2004. godine u prostorijama Zavičajnog muzeja Visoko, a pripremni radovi su bili u toku.

Radovi na realizaciji projekta restauracije nacionalnog spomenika Tabačke/Tabhanske džamije započeli su 2005. godine, u suradnji s Vladom F BiH, Federalnim Zavodom za zaštitu spomenika BiH, Komisijom za očuvanje nacionalnih spomenika BiH, Medžlisom IZ Visoko, općinom Visoko i Zavičajnim muzejom Visoko, da bi se nastavili kontinuirano i u 2006., 2007. i 2008. godini.
Kustosi Zavičajnog muzeja su bili u direktnoj vezi sa predstavnicima Medžlisa IZ Visoko, aktivno i redovno su učestovali u obilasku i praćenju konzervatorsko-restauratorskih radova nacionalnog spomenika Tabhanske džamije u Visokom, te obavljali redovne konsultacije sa nadležnim institucijama.
Završni radovi na Projektu rekonstrukcije, restauracije i konzervacije nacionalnog spomenika započeli su u 2008. godini. Nastavljeni su radovi na završnoj fazi restauracije samog objekta / enterijer i eksterijer, te je započeta izgradnja pomoćnog objekta u dvorištu / haremu džamije (abdesthana sa sanitarnim blokom).

Konstultirajući predstavnike Medžlisa Islamske zajednice Visoko zabilježeno je da je posljednja faza Projekta, zaključno sa 2008. godinom, realizirana sa sljedećim radovima:

• uvedeno grijanje u prostorije,
• demontiran je privremeno postavljeni klima uređaj,
• izrađen, prevezen i postavljen šadrvan sa nadstrešnicom, klupa uz šadrvan i ograde oko mezaristana, koji je još uvijek zatvoren zbog dovršavanja ostalih funkcija i vanjskih instalacija,
• djelimično je završen pomoćni objekat u dvorištu – unutrašnjost abdesthane i sanitarni  blok sa 2 toaleta u funkciji.

3. Historijsko područje – Srednjovjekovni bosanski kraljevski grad Visoki, proglašeno nacionalnim spomenikom Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika (broj Odluke: 05.1-2-1047/03-2 od 02.03.2004. godine).

Historijsko područje – Stari grad Visoki se nalazi na vrhu brda Visočica, na visini od 766,5 m i oko 300 metara iznad doline u kojoj se razvilo naselje. Vremensko određenje, historijska vrijednost, umjetnička i estetska vrijednost, ambijentalna, dokumentarna, znanstvena i obrazovna vrijednost, te izvornost tradicije i kulturnog položaja srednjovjekovnog grada Visoki su kriteriji na kojima se temelji proglašenje područja nacionalnim spomenikom.

Prva istraživanja na lokalitetu izvršio je Đ. Stratimirović 1890-1891. godine. Istraživanja su bila površinska, bez sondažnih iskopavanja. Ćiro Truhelka je par godina kasnije samo dao opis ruševina, a ubrzo su se pojavili i drugi historičari koji su bili zainteresovani za značaj i položaj Grada. Od njih se izdvaja rad Đoke Mazalića, akademskog slikara, koji je dao bitan doprinos u daljnjim istraživanjima i izučavanju Starog grada Visoki. Njegov rad je imao karakter površinskog istraživanja, ali je dosta detaljan u opisivanju zatečenih starih zidina i skiciranju osnove srednjevjekovnog grada. Rad je objavljen 1954. godine u Glasniku Zemaljskog muzeja, Sarajevo, Arheologija,  pod nazivom “Visoki, bosanski grad srednjeg vijeka”. Tek 1976. godine u saradnji Zavičajnog muzeja u Visokom i Zemaljskog muzeja u Sarajevu izvršena su probna manja sondažna iskopavanja koja su dala vrijedne arheološke nalaze.

Srednjovjekovni bosanski kraljevski grad Visoki

Prva sistematska arheološka sondažna iskopavanja na lokalitetu Stari grad Visoki su realizovana u periodu od 17.09.2007. do 10.10.2007. godine i nastavljaju se u periodu od   30.06.2008. do 31.08.2008. godine. Istraživanja su realizovana u saradnji Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine i Zavičajnog muzeja Visoko. Predvođena su mr. Lidijom Fekeža – voditeljem projekta, arheologom i stručnjakom za Srednji vijek iz Zemaljskog muzeja BiH i voditeljem Stručnog tima na terenu. Rezultat ovih istraživanja su otkrivene, do sada nepoznate, zidine kraljevskog grada i brojni vrijedni arheološki nalazi.

4. Graditeljska cjelina – Pravoslavna Crkva sv. Prokopija, proglašena nacionalnim spomenikom Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika (broj Odluke: 07.2-2-32/04-3 od 02.03.2004. godine).

Crkva sv. Prokopija u Visokom je smještena uz saobraćajnicu Visoko – Kiseljak, na izlazu iz visočke čaršije, a u neposrednoj blizini novog visočkog groblja, u dijelu predgrađa Podvisoki. Ne zna se tačna godina izgradnje crkve, a obnovljena je prvi put 1853. godine. Naredne obnove su uslijedile 1978. i 1998. godine. 2001. godine izvršeni su konzervatorsko-restauratorski radovi na pokretnom naslijeđu – tri ikone, iz zbirke od ukupno 18 ikona koje posjeduje crkva.

Posljednjih godina Zavičajni muzej – Visoko je ostvario suradnju sa predstavnicima Pravoslavne crkvene općine Visoko i visočkim parohom, Jerejem gospodinom Markom Malešom kako bi se prikupile informacije o objektu nacionalnog spomenika – Crkve sv. Prokopija u Visokom. Do sada nije izrađen generalni Projekat rekonstrukcije i konzervacije. Tokom 2008. godine započeti su samo osnovni radovi na zaštiti nekih manjih dijelova objekta (prokišnjavanje), dok za restauratorsko-konzervatorske radove Pravoslavna crkvena opština Visoko nema novaca. Za neke fundamentalne projekte (rekonstrukcija i restauracija krova i fasade) izrađeni su predračuni u iznosu od oko 50.000,oo KM, no njihova realizacija je do daljnjeg stopirana zbog nedostatka sredstava.

5. Arheološko područje – Prahistorijsko naselje na lokalitetu Okolište u naseljima Okolište i Radinovići, proglašeno nacionalnim spomenikom Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika (broj Odluke: 05.2-2-159/06-3 od 05.09.2006. godine).

Arheološki lokalitet Okolište otkriven je 1966. godine. Tada je pod vođstvom A. Benca izvršeno manje probno sondiranje koje je pokazalo očuvane prahistorijske ostatke kakanjske i butmirske kulture mlađeg kamenog doba -neolita. U organizaciji Zavičajnog muzeja u Visokom izvršene su zaštitne intervencije i manja iskopavanja 1983. i 1986. godine.

Od 2002. godine na arheološkom lokalitetu Okolište, u naseljima Okolište i Radinovići, u okviru naučno-istraživačkog projekta „Butmirska kultura – neolitska populacija centralne Bosne“ u kontinuitetu se vrše sistematska arheološka istraživanja. Istraživanja su realizovali Zemaljski muzej BiH, Zavičajni muzej Visoko, Romisch – germanisch Kommision, iz Frankfurta i Christian – Albrechts Universität iz Kiela u Njemačkoj.

Sa područja općine Visoko potiču i druga dobra kulturne baštine kao što su Povelja Kulina bana i Ploča Kulina Bana pronađena u Biskupićima / Muhašinovićima.

6. Građevinska cjelina – Samostan Sv. Bonaventure u Visokom, sa pokretnim naslijeđem, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik se sastoji od zgrade Samostana sa gimnazijom i sjemeništem, pripadajuće crkve i pokretnog naslijeđa koje čini zbirka slika starih majstora.
Nacionalni spomenik nalazi se na prostoru označenom kao k. č. 557 (Veliko polje), k.o. Ozrakovići (18), z.k. uložak broj 169, općina Visoko, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.
Na nacionalni spomenik primjenjuju se mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustpostavljene prema Aneksu 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini („Službene novine Federacije BiH“, br. 2/02 , 27/02, 6/04 i 51/07).
Prvi franjevački samostan izgrađen je u Milima kod Visokog 1340/41. godine nakon uspostave Bosanske franjevačke vikarije. Na području Visokog je postojala još jedna franjevačka kuća sa crkvom Svete Marije u Podvisokom, na mjestu zvanom Klisa iznad današnje pravoslavne crkve Svetog Prokopija. Oba samostana su tokom vremena rušeni, ali su definitivno nestali krajem XVII vijeka nakon provale Eugena Savojskog 1697. godine u BiH.

Franjevci se vraćaju u Visoko dva vijeka kasnije, 1900. godine, kada grade objekat samostana gdje su bili smješteni i školu sa sjemeništem. Prethodno je u grad doselio izvjestan broj katolika, kojih je 1895. godine bilo 134, koliko i Jevreja. Franjevci tada nisu osnovali posebnu župu, već se radilo o župnoj ekspozituri, a unatoč tome, gvardijan u Visokom je obavljao sve župničke poslove. Razlozi obnavljanja franjevačkog reda, te uspostavljanja sjemeništa i škole u Visokom, pored historijskih su i praktični: Visoko se nalazi u središtu Bosne, dobro je povezano sa svim njenim krajevima. Kroz mjesto je već prolazila željeznica, a blizina Sarajeva je omogućavala da provincijsko Starješinstvo s lakoćom nadzire rad škole.

Franjevačka klasična gimnazija, temeljna odgojno-obrazovna ustanova Franjevačke provincije Bosne Srebrene osnovana je 1882. godine, osamnaest godina prije gradnje zgrade Samostana u Visokom, gdje je smještena. Škola je nastala ujedinjenjem dotadašnjih franjevačkih samostanskih škola u Kreševu. Naredne, 1883. godine je preselila u Guču Goru kod Travnika, odakle po gradnji namjenskog objekta 1900. godine prelazi u Visoko.

Franjevci 1888. godine kupuju zemljište s desne strane rijeke Bosne kod željezničke stanice u Visokom, s namjerom gradnje objekta Samostana Sv. Bonaventure, gdje bi bili smješteni sjemenište, škola i crkva.
Godine 1897. provincijal fra Anđeo Ćurić je prvi put javno obznanio namjeru gradnje Samostana gdje bi bila smještena gimnazija u Visokom. Godine 1898. austrougarske vlasti dekretom iz Beča su konačno odobrile gradnju u Visokom. Projektant historicističkog objekta je bio Ivan Holtz.
Dana 10. augusta 1900. godine završeni su svi građevinski radovi na Samostanu i crkvi, a šest dana kasnije, pitomcima iz Kiseljaka je najavljeno da će krenuti put Visokog na školovanje.

Franjevačka klasična gimnazija u Visokom od 1900. do 1914. godine broji šest razreda, a tlocrt Samostana Sv. Bonaventure ima oblik slova „J“. Godine 1913/14. izvršena je dogradnja objekta na sjevernom dijelu, i od tada škola broji osam razreda. Dogradnjom je definirano unutrašnje dvorište, s tim da novi dio objekta većim dijelom nije sadržavao podrum, a stolarija je bila izvedena od jelovine, a ne od bora. Iste godine je uvedeno centralno grijanje za cijeli objekat.
Godine 1916. održana je prva matura, nakon što je austrougarska vojska napustila dio zauzetog objekta (1914/15). Tokom Prvog svjetskog rata nisu zabilježena veća oštećenja, a nakon 1918. godine broj katolika u Visokom je porastao, te je crkva u sklopu škole namijenjena vjernicima grada, dok je na drugom spratu jedan prostor preuređen u kapelu za potrebe profesora i đaka.

Godine 1924. pod vlašću Kraljevine SHS, škola dobija pravo javnosti te se broj đaka uvećava. Do tada je veći broj đaka pripadao sjemeništu, a od 1925/26. godine, veći broj čine vanjski đaci.
S obzirom da je veliki broj đaka dolazio iz udaljenih mjesta, godine 1928. u blizini gimnazije izgrađen je Konvikt, gdje su bili smješteni đaci koji nisu imali namjeru postati svećenici. Godine 1939. u blizini zgrade sjemeništa podignuta je gimnestička dvorana „Svetog Ante“, po projektu Karla Paržika(13). Konvikt je franjevcima oduzet 1945. godine, te je tu smještena kasarna JNA.
U cilju stvaranja svih preduvjeta za zdrav duhovni i fizički razvoj učenika iz sjemeništa – institucije internatskog tipa, godine 1935. Izgrađen je Dom Svetog Ante, objekat u kojem se nalazi fiskulturna sala, s tim da se koristi i za kulturne manifestacije.
Godine 1940. broj đaka je iznosio 536. Pored franjevačkih kandidata, školu pohađaju i vanjski đaci svih konfesija.

U Gimnaziji su bile četiri kategorije učenika:

1. Sjemeništarci (od 1. do 6. razreda)
2. Klerici (7. i 8. razred)
3. Konviktorci (od 1. do 8. razreda)
4. Vanjski đaci (od 1. do 8. razreda)

Tokom Drugog svjetskog rata Franjevačka gimnazija u Visokom je nastavila sa radom, iako je dijelove Samostana Sv. Bonaventure, kao i Konvikt zauzela njemačka vojska i domobrani. Pored toga, 1944. godine objekat je bio bombardovan, ali je samo djelimično oštećen krov.

Godine 1946. rad Franjevačke gimnazije u Visokom je zabranjen, ali je već naredne, 1947. godine, zalaganjem provincijala Bosne Srebrene fra Vitomira Jeličića, rad škole dopušten, s tim da su je mogli pohađati samo franjevački kandidati. Dio gimnazijskog prostora zauzela je tadašnja državna gimnazija i u njemu ostala dvadesetak godina. Osim kandidata franjevačke provincije Bosne Srebrene, u Visokom se nakon Drugog svjetskog rata školuju i đaci Hercegovačke franjevačke provincije, a pedesetih godina i nekoliko biskupskih kandidata.
Godine 1950. provincijal fra Jozo Markušić je nakon prijema kod maršala Tita isposlovao vraćanje jednog kompletnog sprata objekta Franjevačkoj gimnaziji.
Godine 1953. na zgradu su dograđeni praonica, magacin i nekoliko soba.
Godine 1959. proširena je sakristija crkve u sklopu cjeline Samostana i nad njom je izgrađen oratorij, gdje je danas smještena „Etnografska zbirka“, sa ravnom terasom iznad. Iste godine izvršeno je bojenje fasada kompletnog objekta.
Godine 1967, na svetkovinu zaštitnika Svetog Bona, franjevački red dobija nazad kompletnu zgradu, s obzirom da je iselila državna gimnazija „Janko Balorda“. Tada je natrag vraćena i gimnazijska dvorana.

Godine 1968. Izvršena je izmjena naziva školske ustanove iz „Franjevačko sjemenište“ u „Franjevačka klasična gimnazija u Visokom“, dok je prethodni naziv zadržan samo kao naziv internata.

U periodu 1968/74. prvo je izgrađena prema unutrašnjem dvorištu đačka trpezarija, a nad njom dvorana za odmor i terasa iznad (dimenzije proširenja 13,50 x 9,00 m). Istovremeno je osavremenjena kuhinja smještena u nekadašnju đačku trpezariju. Ponovo je uvedeno centralno grijanje, popravljen je krov, a na cijelom objektu izmijenjen malter (fasade i unutrašnjosti). Izvršena je izmjena instalacija. Dvorište je na kraju podijeljeno na ekonomski i ukrasni dio. Ekonomski dio je popločan betonskim pločama, a ukrasni je pretvoren u travnjak sa rastinjem, u čijem je središtu 1974. godine postavljen kip Svetog Franje koji je izradio A. Starčević (unutrašnje dvorište). Godine 1972. na ulaznom dijelu, na južnoj strani ispred Samostana postavljeno je bronzano poprsje Svetog Franje, rad Ivana Meštrovića.

U sklopu objekta nalazi se biblioteka osnovana pred kraj XIX vijeka u Gučoj Gori. Broj naslova je 1941. godine iznosio 15.000, a krajem XX vijeka 60.000. Pored toga, godine 1975. ustanovljen je Lapidarij, vrijedna arheološka zbirka gdje su smješteni artefakti iz antičkog i srednjovjekovnog perioda. Iste godine je ustanovljena etnografska zbirka.

Godine 1985/86. izvršeno je temeljito preuređenje zgrade, unutrašnjeg dvorišta i poljoprivrednog dobra. Izvršeni su i radovi preuređenja enterijera crkve i dijela objekta gdje su smješteni profesori. Tada su izgrađene i opremljene sobe apartmanskog tipa. U potkrovlju iznad sjemenišnih prostorija uređene su sobe, a na hodnicima u čitavoj zgradi postavljen je mramor. Izvršena je i adaptacija kuhinja i trpezarija. U dvorištu je izgrađena zgrada za pranje veša, a uz nju garaže i radionica. Adaptirana je i nadograđena za jedan sprat kuća časnih sestara.
Pravo javnosti Franjevačkoj gimnaziji u potpunosti je vraćeno 1992. godine. Nakon početka zadnjeg rata u BiH, iste godine, Franjevačka gimnazija iz Visokog je premještena u Bašku Vodu u Hrvatskoj, gdje ostaje do 1996. godine.

Tokom zadnjeg rata u BiH (period 1992–95) nisu zabilježena posebna oštećenja objekta Samostana Sv. Bonaventure, a u zgradi Konvikta su bile smještene jedinice Armije BiH. Nakon 1995. godine, objekat Konvikta je vraćen u posjed franjevaca, te su u njega ponovo smješteni đaci i profesori, a tu se odvija nastava za vanjske đake. Prethodno je izvršena adaptacija Konvikta, odnosno izgradnja savremeno opremljene kuhinje, učionica, kapele, spavaona za đake i profesore, a spuštanjem visokih stropova dobijena je još jedna etaža objekta u potkrovlju.
Godine 2002. izvršena je izmjena svih vanjskih prozora zgrade Samostana. Nakon toga uvedeno je dizalo, izvedena je savremeno opremljena kuhinja, izvršeno je popločavanje dijela objekta kamenim pločama, preuređenje određenog broja učionica i spavaona, a dobrim dijelom riješen je problem prodora vlage u prizemlje cjeline Samostana i crkve Sv. Bonaventure.

U cilju trajne zaštite nacionalnih spomenika utvrđuju se sljedeće mjere zaštite:

• dopušteni su isključivo konzervatorsko-restauratorski radovi, radovi tekućeg održavanja i radovi koji imaju za cilj prezentaciju spomenika, uz odobrenje Federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje i stručni nadzor nadležne službe zaštite naslijeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine
• prilikom radova na konstruktivnoj sanaciji, konzervaciji i restauraciji koristiti u najvećoj mogućoj mjeri izvorne materijale i vezivna sredstva
• dopuštena je adaptacija objekata nacionalnog spomenika u cilju njihovog prilagođavanja savremenim potrebama  pod uvjetom da se sačuvaju stilske karakteristike objekta, uz odobrenje nadležnog Ministarstva i stručni nadzor nadležne službe zaštite
• objekti se mogu koristiti u obrazovne i kulturne svrhe, odnosno na način koji neće ugroziti njihov integritet i značenje u strukturi grada.

Iznošenje pokretnog naslijeđa iz Bosne i Hercegovine nije dopušteno. Jedino je dopušteno privremeno iznošenje pokretnog naslijeđa iz Bosne i Hercegovine radi prezentacije ili konzervacije, ukoliko se utvrdi da konzervatorske radove nije moguće izvršiti u Bosni i Hercegovini, odnosno ako se procijeni da se konzervacija u inostranstvu može izvršiti kvalitetnije, brže i jeftinije.

7. Stara džamija u Goduši